Literatuur

Uit verschillende studies blijkt dat verschillen tussen bevolkingsgroepen toenemen. Het gaat om verschillen op economisch, sociaal, cultureel en ruimtelijk gebied, waarbij steeds meer het opleidingsniveau bepalend is. Waar vroeger de voornaamste scheidslijn vooral bepaald werd door sociaaleconomische verschillen (arm-rijk, werkenden-werklozen, werkgevers-werknemers), zijn de huidige verschillen steeds meer te verklaren uit sociaal-culturele verschillen. De meest prominente nieuwe scheidslijn is die van het opleidingsniveau. 

Hieronder zijn een aantal publicaties te vinden met een korte samenvatting die over deze thematiek gaan. BrabantKennis vroeg zich af: als deze trends in Nederland zo zichtbaar zijn, hoe ziet dit dan in Brabant? En zo ontstond vervolgens de verkenning ‘Mind the Gap!’.

GROEIENDE VERSCHILLEN:

• Onderzoek SCP en WRR, oktober 2014: 'Gescheiden werelden' . Loopt er een nieuwe sociaal-culturele scheidslijn door Nederland? De zuilen worden steeds meer een herinnering uit het verleden, en andere sociaal-culturele tegenstellingen treden op de voorgrond. 

• SCP, december 2014: 'Verschil in Nederland' . Nu de beschermende rol van de verzorgingsstaat afneemt en de eigen verantwoordelijkheid van mensen toeneemt, bestaat het risico dat verschillen tussen bevolkingsgroepen groter worden. Niet voor niets gaf dit kabinet zijn regeerakkoord als titel ‘Bruggen slaan’. Dat wijst op ongerustheid over groeiende tegenstellingen. In dit Sociaal en Cultureel Rapport gaan we na hoe het anno 2014 feitelijk zit met verschillen tussen bevolkingsgroepen. 

• Rijksoverheid, 17 juli 2015. 'Ongelijkheidsdebat in land en stad' : een analyse van de maatschappelijke discussie over toenemende verschillen in Nederland.  In de wetenschap en maatschappij klinken steeds luider wordende geluiden over toenemende verschillen. Ook bij gesprekken rondom de Agenda Stad zijn dergelijke geluiden opgevangen. Daarom is onlangs een onderzoeksreeks gestart naar de effecten van deze ontwikkelingen op het ruimtelijk vlak. Oftewel: in hoeverre is er in Nederland sprake van (toenemende) segregatie, en wat heeft dit tot gevolg?

• WRR, 2014: 'Hoe ongelijk is Nederland?' Een verkenning naar de ontwikkeling en gevolgen van economische ongelijkheid” en bijbehorende factsheet “Economische ongelijkheid in 8 figuren”. Deze verkenning brengt de verschillen in inkomen, loon én vermogen in ons land in kaart. Daarnaast worden de mogelijke gevolgen van economische ongelijkheid verkend. Wat betekent grote ongelijkheid voor de kans op sociale stijging en het vertrouwen tussen mensen onderling en in de politiek? En kan toenemende inkomensongelijkheid leiden tot meer of juist minder economische groei? 

• NRC, 7 december 2015, interview met Gabriël van den Brink: 'Dit kán niet goed blijven gaan' . NRC peilde in de buurten de stand van het land. Tragisch hoe politiek en publiek in verschillende werelden leven, zegt de hoogleraar. 

PARTICIPATIESAMENLEVING:

• SCP, juni 2014: 'Rijk geschakeerd' . Essay van de directeur van het SCP over de transitie van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Nederland staat aan de vooravond van de grootste herziening van de verzorgingsstaat ooit. Het besef daarvan klinkt nog onvoldoende in het politieke en publieke debat door. Dat stelt het (SCP) in deze essay over de ingewikkelde weg naar de participatiesamenleving. Met het essay wil hij een bijdrage leveren aan het debat over de herziening van de Nederlandse verzorgingsstaat.

RUIMTELIJKE VERSCHILLEN-SEGREGATIE: 

• Ministerie van BZK, november 2015: 'Ontwikkeling van ruimtelijke verschillen in Nederland '. In dit onderzoek zijn ruimtelijke verschillen vanuit een groot aantal invalshoeken bestudeerd. Op basis van het grote aantal analyses kunnen geen algemene uitspraken gedaan worden over toe- of afname van ruimtelijke verschillen in Nederland. Elke regio en elke stad kent zijn eigen situatie en dynamiek. Ook laat elk thema een andere dynamiek zien. In het rapport worden de ontwikkeling en de stand van ruimtelijke verschillen voor verschillende thema's en in verschillende gebieden besproken.

• Ruimtevolk, maart 2015: 'Agenda Ruimtelijke segregatie en groeiende sociaaleconomische verschillen in Nederland' . Internationaal groeit het debat over toenemende ongelijkheid in de samenleving. Ook in Nederland komt er meer aandacht voor dit thema. Adviesraden en planbureaus van de overheid verrichten verschillende onderzoeken over het thema ‘maatschappelijke scheidslijnen’. Verschillende onderzoeken gaven de aanleiding om met een groep onderzoekers, wetenschappers en opiniemakers vanuit diverse invalshoeken het vraagstuk ruimtelijke ongelijkheid onder de loep te nemen. Zodoende organiseerde RUIMTEVOLK in februari 2015 een gesprek hierover en het resultaat van dit gesprek is deze agenda, die vragen agendeert voor onderzoek en bovenal voor politiek debat.

• Jan Latten, 2005: 'Zwanger van segregatie: een toekomst van sociale en ruimtelijke segregatie?' Deze publicatie gaat over de samenleving van de toekomst en over de verschillen tussen mensen. Er heerst de stellige indruk dat de sociale en ruimtelijke uitsortering sterker wordt. Die uitsortering is een dagelijks fenomeen, ook al hebben we het niet altijd door. Daarbij speelt vooral sociaal-economische, maar ook etnische uitsortering.