Jaarverslag 2022 - 2023

> Een nieuw verhaal voor Brabant

We zoeken in Brabant naar een nieuw verhaal. Waar we in vroeger tijden vertrouwden op het katholieke geloof als inspiratie en richtsnoer, veranderde dat langzaam richting een focus op geld verdienen, zo lieten we al zien in de verkenning God, Geld, Geluk. Brabant veranderde van wingewest en achtergesteld gebied naar de economisch florerende regio die we nu zijn.

Het is echter niet vanzelfsprekend dat we de opgebouwde voorspoed kunnen vasthouden. Op veel terreinen lopen we tegen de grenzen aan van wat mogelijk en wenselijk is. Denk bijvoorbeeld aan de grenzen voor de logistieke sector in termen van de ruimtelijke impact, de druk op de infrastructuur en het vraagstuk van arbeidsmigratie. Ook de grenzen van de impact van de landbouwsector zijn in zicht en in veel opzichten al overschreden. Klimaat en natuur vragen om een andere omgang met ons voedsel en een nieuwe invulling van het voedselsysteem. Voor de maakindustrie geldt dat ze stuit op de grenzen van de uitbreiding en groei.

Tegelijkertijd geldt dat economisch succesverhaal in mindere mate voor plekken aan de randen van onze provincie waar we door vergrijzing en ontgroening dorpen zien krimpen en voorzieningen laten verschalen. Van de Rabobank die veranderd in een gele Geldmaat tot de buslijnen die steeds minder vaak en minder ver komen. Het gaat niet met iedereen goed en niet iedereen profiteert evenveel van onze gestegen welvaart.

We bevinden ons dus in een tijdperk van verandering, of zoals sommigen zeggen een verandering van tijdperken. We staan, zeker ook in Brabant, voor een aantal grote transformaties op het gebied van onder andere de natuur, klimaat, landbouw en economie, met grote impact op de ruimtelijke inrichting en de manier waarop we (willen) samenleven. Maar wat betekent transformatie eigenlijk? Van Dale heeft het over omvorming of gedaanteverandering. Met gedaanteverandering hebben we natuurlijk elk jaar ervaring in Brabant. Drie, vier of vijf dagen per jaar, afhankelijk van waar je in de provincie bent, nemen we een andere gedaante aan, keren we de wereld op zijn kop. De omkering of transformatie als een volksfeest. Maar meestal is transformatie echter, zeker in het begin, niet zo'n feest. Het gaat gepaard met verlies en onzekerheid.

Brabant in transformatie
Het afgelopen jaar bekeek BrabantKennis transformaties op veel verschillende manieren. Gericht op het omgaan met onzekerheid tijdens het Onzekere Zaken festival, gericht op wat er anders kan in de economie tijdens de Trendnacht Economische (R)evolutie en gericht op het verbinden van verbeeldingskracht en wetenschap tijdens Nieuwe Maan. Maar ook onze verkenning Tussen vrees en vriendschap gaat over een verandering van tijdperk. Van een door het westen gedomineerde wereldorde naar een meer multipolaire wereld. Daarbij stelden we de vraag wat de impact daarvan is op Brabant als internationaal sterk verbonden regio. Waar moeten we voor vrezen en welke vriendschappen kunnen we behouden, hernieuwen of aangaan?

Het komende jaar bekijken we de grote transformaties die we doormaken door de bril van (on)gelijkheid. Als we inzoomen dan zien we in Brabant toenemende economische ongelijkheid tussen regio's. Maar we moeten oppassen dat te versimpelen tot een strijd tussen stad en platteland. Ook in delen van het centrum bestaat grote weerstand en onvrede. Lijnen van verschil lopen door de gehele provincie heen. Dat lieten we jaren geleden al zien in onze studie Mind the Gap. Er was toen sprake van een veeldeling langs allerlei dimensies. Verschil mag er zijn concludeerden we toen. Verschil is zelfs interessant. We gaan niet op vakantie naar een dorp om stadse fratsen te zien. Evenmin gaan we op stedentrip om in een dorpshuis te belanden. Maar wanneer belemmert te veel verschil het samenleven?

Samenleven in de toekomst 
Dat is een vraag die alleen maar relevanter lijkt te worden en raakt aan de vraag: hoe willen we samenleven in de toekomst? Die vraag wordt relevanter omdat we als samenleving staan voor een grote periode van transformaties. Over de oorzaken, noodzaak en snelheid van die veranderingen verschillen we van mening. Natuurlijk verschillen we daarover van mening, daarvoor bestaat politiek. Er zijn maar weinig transities waarvan een eenduidig beeld bestaat over hoe we die moeten aanpakken. De vraag is of dat we nog wel gezamenlijk over de gewenste richting van verandering met elkaar kunnen praten. Dat is wel nodig. Want anders lopen we zoals Karel Smouter het omschrijft in Blauw Wit Rood het risico dat ‘als we niet opletten we straks wel duurzaam leven, maar niet langer een samenleving zijn' .

Daarom gaan we als BrabantKennis dit jaar op zoek naar Breuklijnen en Bubbels in Brabant. Breuklijnen zijn plekken waar het schuurt, waar we uit elkaar dreigen te vallen. Natuurlijk zijn het ook die plekken waar het interessant en boeiend is, zoals op een grens. Maar ze hebben vooral het risico van de breuk. Bubbels zijn het tegenovergestelde. Comfortabele plekken waar we ons met eensgezinden fysiek en digitaal in terugtrekken. Natuurlijk zijn die er altijd geweest. Maar het is de exclusiviteit en het gebrek aan tolerantie dat ze problematisch kan maken. Waar liggen ze en wat betekenen ze? Welke nieuwe breuklijnen en bubbels zien? Welke pogingen zijn ondernomen om ze te lijmen om nieuwe vormen van samenleven vorm te geven. Om bruggen te bouwen. Waar komen we elkaar nog tegen in Brabant?

Brabant beter begrijpen 
We hopen jullie in ieder geval ook het komende weer veelvuldig tegen te komen tijdens een kenniscafé, een groepsgesprek of ander evenement dat we organiseren. En schroom ook vooral niet om ons te voeden met interessante ontwikkelingen, bijzondere plekken en mensen en met verhalen over hoe we het in Brabant (kunnen) doen. Zo kunnen we samen Brabant een beetje beter begrijpen en vormgeven aan de toekomst die we graag willen.